Zgodnie z art. 161 k.p. pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi na umowie o pracę urlopu wypoczynkowego w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo. Urlop ten powinien być udzielany zgodnie z planem urlopów na podstawie wyliczonego wymiaru urlopu wypoczynkowego. Jeżeli pracodawca nie sporządza planu urlopu – wówczas pracodawca ustala termin urlopu w porozumieniu z pracownikiem.
Obowiązek udzielenia zaległego urlopu wypoczynkowego przez pracodawcę
Nierzadko jednak pracownicy nie wykorzystują urlopu wypoczynkowego zgodnie z zasadą wyrażoną w kodeksie pracy. W takiej sytuacji mamy do czynienia z urlopem zaległym. Pracodawca jest zobowiązany do chronologicznego udzielania pracownikowi urlopu wypoczynkowego. Oznacza to, że w pierwszej kolejności należy udzielić urlopu zaległego, a następnie aktualnego.
Okres wykorzystania zaległych dni urlopu wypoczynkowego trwa do 30 września następnego roku
Sąd Najwyższy zwraca uwagę na fakt, iż w przypadku zaległego urlopu, pracodawca nie ma obowiązku uzgadniania z pracownikiem terminu jego wykorzystania, lecz musi udzielić mu urlopu w terminie do 30 września. Dla zachowania wymagań wynikających z tego przepisu wystarczy, że udzielony urlop rozpocznie się najpóźniej dnia 30 września.
Niewykonanie tego obowiązku przez pracodawcę, stanowi w świetle art. 282 § 1 pkt 2 k.p. wykroczenie przeciwko prawom pracownika, zagrożone karą grzywny.
Czy kodeks pracy pozwala na udzielanie zaległego urlopu na żądanie?
Pracownik winien wykorzystać zaległy urlop wypoczynkowy w terminie do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego. Jest to ostateczny termin udzielenia urlopu, który jednak nie dotyczy tzw. urlopu na żądanie.
W praktyce oznacza to, że jeśli zatrudniony ma 10 dni urlopu wypoczynkowego za 2023 r. i w danym roku nie wykorzystał ani jednego dnia z puli urlopów na żądanie, to w 2024 r. posiada jedynie 4 dni urlopu z art. 1672 k.p. za 2024 r. (a nie 8) i 10 zwykłych dni zaległego urlopu wypoczynkowego.
Pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi zaległego urlopu zgodnie z terminem, nawet bez zgody pracownika. Roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu, dlatego tak ważne jest wykorzystanie przez pracownika urlopu najpóźniej do 30 września. Pracodawca może wysłać pracownika na urlop w wymiarze zaległym w celu uniknięcia kar.
Prawo do urlopu a zgoda pracodawcy
Pracownik z kolei, po upływie 30 września danego roku kalendarzowego, może sądownie dochodzić udzielenia urlopu do czasu przedawnienia roszczenia o ten urlop, czyli do upływu 3 lat liczonych od 30 września roku, w którym wykorzystanie urlopu miało nastąpić.
Dla przykładu: zaległy urlop z 2021 roku rozpoczyna swój trzyletni okres przedawniania z dniem 30 września 2022 roku, jeżeli został przesunięty na ten rok. Po upływie trzech lat, czyli 30 września 2023 roku prawo pracownika do tego urlopu ulegnie przedawnieniu.
Warto również podkreślić, że pracownik nie może samodzielnie udzielić sobie zaległego urlopu wypoczynkowego, nawet we wskazanym powyżej terminie. Nawet zawiadomienie pracodawcy o rozpoczęciu zaległego urlopu wypoczynkowego nie usprawiedliwia nieobecności pracownika w pracy. Pracownik zatem powinien uzyskać zgodę pracodawcy na wykorzystanie zaległego odpoczynku.
Czy pracodawca może nakazać wykorzystać zaległy urlop wypoczynkowy?
Odwrotna sytuacja, tzn. wysłanie pracownika na zaległy urlop przez pracodawcę, jest możliwa i dopuszczalna. Wynika to z faktu, że prawo do urlopu wypoczynkowego określone jest przepisami bezwzględnie obowiązującymi. Na pracodawcy ciąży obowiązek udzielenia pracownikowi odpoczynku w odpowiednim rozmiarze i terminie, według ustalonych zasad. Pracownik z kolei nie może zrzec się prawa do urlopu i nie może odmówić wykorzystania urlopu udzielonego zgodnie z przepisami prawa pracy.
Ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy dla pracownika
Pracownik może otrzymać ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy w przypadku zakończenia stosunku pracy. Ekwiwalent jest wypłacany, gdy pracownik nie wykorzystał przysługującego mu urlopu.
Zgodnie z polskim prawem, rozliczenie płatnego urlopu wypoczynkowego następuje w momencie zakończenia stosunku pracy, jeśli pracownik nie wykorzystał urlopu do końca września.
Najczęściej zadawane pytania:
Pracownik powinien wykorzystać zaległy urlop wypoczynkowy najpóźniej do 30 września następnego roku. Pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu zgodnie z art. 168 kodeksu pracy.
Za niewykorzystany urlop przysługuje ekwiwalent pieniężny. Wypłata ekwiwalentu następuje w przypadku zakończenia stosunku pracy, jeśli pracownik nie wykorzystał urlopu.
Urlop zaległy należy wykorzystać do 30 września następnego roku. Pracodawca i pracownik powinni ustalić termin wykorzystania urlopu zaległego w zgodzie z przepisami prawa pracy.
Tak, pracodawca może zobowiązać pracownika do wykorzystania urlopu zaległego do końca września. Pracodawca ma obowiązek udzielić zaległego urlopu zgodnie z przepisami kodeksu pracy.
Pracodawca może narzucić termin wykorzystania urlopu, aby pracownik skorzystał z przysługującego mu urlopu wypoczynkowego w odpowiednim czasie. Zaległy urlop powinien być wykorzystany do końca września.
