Oczywistym jest, że ze względu na poród matce przysługują dni wolne – potrzebuje ona czasu by zadbać o siebie jak i o dziecko. Opieka nad wychowankiem jednak wcale na tym się nie kończy, a pytań pojawia się coraz więcej:
- ile dni wolnych jej przysługuje?
- czy trzeba wykorzystać je wszystkie?
- czy drugiemu opiekunowi również przysługuje urlop?
- czy na każdy z nich trzeba składać wniosek?
Odpowiedzi na te oraz inne pytania znajdziesz w tym artykule.
Urlop macierzyński
Urlop ten jest obowiązkowy dla każdej kobiety, która w trakcie posiadania stosunku pracy, urodziła dziecko. Nie ma znaczenia wymiar pracy, długość stażu czy nawet sposób nawiązania umowy – zasiłek ZUS z tego tytułu przysługuje także młodej matce na umowie zlecenie.
Ilość przysługujących dni
Według Kodeksu Pracy ilość dni wolnych na urlopie macierzyńskim zależy od ilości urodzonych dzieci przy jednym porodzie.
20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka
31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci
33 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci
35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci
37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci
Elastyczność wykorzystania urlopu
Nie można zrezygnować z urlopu macierzyńskiego. Kobieta ma obowiązek wykorzystać 20 tygodni wolnego. Jedyną możliwością ograniczenia dni wolnych jest przeniesienie urlopu na ojca dziecka. Zostawia to jednak przymus wykorzystania minimum 14 tygodni, ponieważ tylko 6 tygodni można przenieść na drugiego opiekuna.
Drugą możliwością jest przeniesienie części urlopu na okres przedporodowy. 6 tygodni z obowiązkowych 20 wykorzystać można przed porodem. Zapewnia to elastyczność czasu wolnego, który wykorzystać można zależnie od samopoczucia. Jest to jednak sytuacja, przy której konieczne jest wyegzekwowanie wniosku.
Co musi zawierać wniosek
Gdy kobieta sama chce wykorzystać nadany jej urlop (nie przenosić dni na drugiego opiekuna) nie ma konieczności składania wniosku do pracodawcy – jest on z góry nakładany od dnia porodu. Pracodawca obowiązkowo udziela takiego urlopu po okazaniu przez pracownicę dwóch dokumentów:
- aktu urodzenia dziecka
- zaświadczenie ze szpitala o porodzie
W przypadku chęci wykorzystania urlopu przed rozwiązaniem ciąży, przedstawić należy pracodawcy wypełniony wniosek. Znajdować musi się w nim:
- imię i nazwisko wnioskodawcy
- date, kiedy urlop miałby się rozpocząć
- załącznik zawierający zaświadczenie od lekarza o planowanej dacie porodu
Urlopy na dziecko z perspektywy mężczyzn
Urlop ojcowski
Urlop ojcowski należy się mężczyznom, którzy w trakcie złożenia wniosku mają status pracownika. Niezależnie od ilości urodzonych dzieci wynosi on 2 tygodnie – w dni wolne wliczane są soboty, niedziela oraz święta. Rozłożyć go jednak można na 2 części po 7 dni.
Urlop ten jest w 100% płatny, ale należy pamiętać, że niewykorzystany w ciągu 2 lat – przepada.
Ważną informacją jest także to, iż urlop ten jest niezależny od innych urlopów. Ojciec może z niego skorzystać bez względu na to, czy matka dziecka również przebywa na urlopie.
Urlop okolicznościowy
Przy momencie narodzin kobieta automatycznie znajduje się na urlopie macierzyńskim. Jest jednak możliwość złożenia wniosku o urlop okolicznościowy, który dać może ojcu szansę na spędzeniu 2 dni z dzieckiem i partnerką. Urlop ten jest niezależny od urlopu ojcowskiego.
Urlop tacierzyński
Tak jak wcześniej zostało wspomniane, urlop rodzicielski wynosi 20 tygodni, z czego matka dziecka obowiązkowo wykorzystać musi 14 tygodni. Ojciec maksymalnie może więc wnioskować o 6 tygodni wolnego.
Urlop wychowawczy
Urlop ten przysługuje pracownikom zatrudnionym na umowie o pracę. Pracownikowi przysługuje 32 miesiące tego typu urlopu (36 miesięcy, gdy urodzi się więcej niż jedno dziecko). Istotną informacją jest to, że wykorzystane dni wolne nie są płatne – wyjątek stanowią rodziny pobierające zasiłek oraz samotne matki.
Zaplanowane dni wolne wykorzystać można maksymalnie w 5 częściach. Za każdym razem trzeba ubiegać się o niego za pomocą wypełnionego wniosku.
Kto i kiedy może go wykorzystać
Urlop ten rozkładany jest na obu rodziców. Dodatkowo 1 miesiąc należy się drugiemu rodzicowi. Jeśli więc na wykorzystanie go zdecyduje się tylko jeden rodzic, odebrać on może tylko 35 miesięcy urlopowych – wyjątek stanowi sytuacja, gdy drugi rodzic dziecka:
- nie żyje
- nie posiada prawa rodzicielskich
- został pozbawiony władzy rodzicielskiej bądź władza ta uległa zawieszeniu lub ograniczeniu
Rodzice mogą wykorzystywać przysługujący im urlop w tym samym czasie.
Zgodnie z Kodeksem Pracy urlop jest udzielany na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia.
Obowiązkowość wniosku
Pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek pracownika, natomiast pracownik zobowiązany jest złożyć go w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z przysługujących dni wolnych.
Opieka nad dzieckiem
Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy przy czym wymiar tej absencji wynosi 2 dni albo 16 godzin. W obu wypadkach należy się za nie wynagrodzenie. Warto wiedzieć, że taka sama ilość dni opieki nad dzieckiem przysługuje niezależnie od liczby dzieci.
Rodzic na niepełnym etacie
Zwolnienie z pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny. Dla przykładu: pracownikowi zatrudnionemu na 3/4 etatu przysługuje maksymalnie 12 godzin tej absencji, natomiast osobie pracującej na ¼ etatu – odpowiednio 4 godziny.
Elastyczność korzystania
Jeśli zatrudnieni są oboje rodzice – z tego uprawnienia korzystać może tylko jedno z nich. Opiekunowie muszą sami podjąć decyzję komu ten urlop będzie przypisany. Ograniczeniem w skorzystaniu z powyższego przywileju przez pracujących rodziców jest pozbawienie władzy rodzicielskiej nad dzieckiem.
Kiedy można wykorzystać
Nie ma znaczenia staż pracy czy miesiąc, w którym zatrudniony rozpoczął pracę. Może on skorzystać z tego uprawnienia także w sytuacji, gdy np. w połowie roku powraca z urlopu wychowawczego.
Niewykorzystany urlop na opiekę na dzieckiem przepada. Wraz z dniem 1 stycznia kolejnego roku – pracownik nabywa je ponownie.
Urlop na rzecz dziecka
Unia Europejska, a także polskie prawo dbają o zachowanie złotego środka tak zwanego work-life balance. Powodów do spędzenia dni z rodziną znajdzie się bez liku. Takie wielkie wydarzenie jak nowy członek rodziny obraca życie do góry nogami, wprowadza w życiu ogromne zmiany w każdej sferze – poczynając od organizacji czasu. Warto pamiętać, że praca nie zawsze jest najważniejsza, a dbanie o relację, w tym także dbanie o samopoczucie swoje i bliskich zawsze powinno być priorytetem.
